دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات13
تعداد شماره‌ها200
تعداد مقالات2,008
تعداد مشاهده مقاله2,680,113
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,937,340
حیاتی, حامد, بهداروند, مهسا. (1400). مقایسه تطبیقی چگونگی ارتباط میان فضای آموزشی و نیایشی در مسجد-مدرسه‌های دوره‌ تیموری و صفوی. فناوری آموزش, 15(3), 591-610. doi: 10.22061/tej.2021.6685.2433
حامد حیاتی; مهسا بهداروند. "مقایسه تطبیقی چگونگی ارتباط میان فضای آموزشی و نیایشی در مسجد-مدرسه‌های دوره‌ تیموری و صفوی". فناوری آموزش, 15, 3, 1400, 591-610. doi: 10.22061/tej.2021.6685.2433
حیاتی, حامد, بهداروند, مهسا. (1400). 'مقایسه تطبیقی چگونگی ارتباط میان فضای آموزشی و نیایشی در مسجد-مدرسه‌های دوره‌ تیموری و صفوی', فناوری آموزش, 15(3), pp. 591-610. doi: 10.22061/tej.2021.6685.2433
حیاتی, حامد, بهداروند, مهسا. مقایسه تطبیقی چگونگی ارتباط میان فضای آموزشی و نیایشی در مسجد-مدرسه‌های دوره‌ تیموری و صفوی. فناوری آموزش, 1400; 15(3): 591-610. doi: 10.22061/tej.2021.6685.2433

مقایسه تطبیقی چگونگی ارتباط میان فضای آموزشی و نیایشی در مسجد-مدرسه‌های دوره‌ تیموری و صفوی

فناوری آموزش
مقاله 14، دوره 15، شماره 3 - شماره پیاپی 59، تیر 1400، صفحه 591-610    اصل مقاله (1.05 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22061/tej.2021.6685.2433
نویسندگان
حامد حیاتی* 1؛ مهسا بهداروند2
1گروه معماری، دانشکده هنر و علوم پایه، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
2گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، موسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی خوزستان، اهواز، ایران
تاریخ دریافت: 12 شهریور 1399،  تاریخ بازنگری: 16 بهمن 1399،  تاریخ پذیرش: 09 اسفند 1399 
چکیده
پیشینه و اهداف: مسجد- مدرسه­ها از مراکز اجتماعی، سیاسی و مذهبی مردم مسلمان بوده است که در سرزمین‌های اسلامی به‌عنوان پناهگاهی برای زندگی پرآشوب شهری به‌شمار می­آید. حکومت­های مذهبی در ایران به­منظور آموزش امور دینی در فضایی مذهبی، به کمک زمینه فراهم شده به وسیله مسجد-آرامگاه­ها و مسجدخانقاه­ها، دست به ساخت کالبدی جدید به نام مسجد-مدرسه زدند که با وجود مطالعات موجود در مورد کالبد و خصوصیات کالبدی آن­ها، به نظر می­رسد ظاهر مسجد- مدرسه‌ها هنوز برای معماری معاصر ایران آموزه­های بسیاری دارد. ­اینکه دو فضای آموزشی (مدرسه) و نیایشی (مسجد) در دو دوره تیموری و صفوی چگونه با یکدیگر ارتباط داشته­اند و مسجد- مدرسه چه ویژگی­هایی دارد که از دیگر گونه­های ترکیبی متمایز می­شود، به‌طور مشخص شناخته شده نیست. این تحقیق به شناخت چگونگی پیوند مراکز آموزشی نیایشی که همان مسجد- مدرسه­ها هستند می­پردازد. چگونگی ارتباط میان دو فضای آموزشی و نیایشی در دوره­های تیموری و صفوی، و ویژگی­های متمایز مسجد- مدرسه­ها در مقایسه با دیگر گونه­های ترکیبی، هدف این مقاله است.
روش‌ها‌: روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش تفسیری- تاریخی و پژوهش نمونه موردی است و تحلیل­های مربوط به بناها با روش استدلال منطقی صورت گرفته است که در این راستا ابتدا به بحث فضاهای آموزشی و نیایشی در هر دوره به صورت جداگانه پرداخته شد و بعد تأثیر این فضاها در فرم کلی مسجد مدرسه­های مورد بحث و همچنین چگونگی ارتباط بخش­های مختلف آن­ها با یکدیگر تحلیل و بررسی شدند.
یافته‌ها: به‌منظور بررسی تطبیقی رابطه میان مسجد مدرسه­های دو دوره­ صفوی و تیموری، هفت مورد از مسجد- مدرسه‌های این دو دوره به روش نمونه­گیری هدفمند انتخاب شدند. در رابطه با چگونگی ارتباط فضاهای آموزشی و نیایشی، دو دسته بندی کلی جهت گونه‌شناسی معرفی گردید. در این گونه بندی­ها، مسجد- مدرسه‌ها از نظر سلسله مراتب و جایگیری و ترکیب فضاهای آموزشی و نیایشی تفکیک شدند و معیار­هایی جهت نحوه­ رشد آموزش و پرورش به صورت همزمان، تمرکز بر آموزش، ارتقاء تعاملات اجتماعی طلاب و ... معرفی و در نهایت به‌صورت اصول طراحی مراکز آموزشی-مذهبی تدوین و تبیین شد. اصولی همچون، رشد همه جانبه در ابعاد مختلف، اهمیت مباحثه، ارتقاء تعاملات اجتماعی، تذکردهی به معنویات و دیگر سیاست­ها، اهمیت توجه به این مسائل در مسجد مدرسه­ها را مشخص می­کند.
نتیجه‌گیری:  عمده­ترین دگرگونی­ها در مدارس دوره صفوی، پاسخ به تأمین فضاهای اقامتی، آموزشی و نیایشی مطلوب­تر برای طلاب بوده است. گاهی مدارس دارای دو ورودی جداگانه جهت دسترسی به فضاهای آموزشی و عبادتی هستند. در دوره­ تیموری این دو بخش کاملاً در همجواری یکدیگر می­باشند. مدارس غیاثیه و دودر مشهد از دوره تیموری و مدارس چهارباغ و حکیم اصفهان از دوره صفوی گواهی بر این مسأله هستند. در مورد اصول حاکم بر مسجد- مدرسه­ها نیز به‌عنوان مثال می­توان به معیار رعایت حریم شخصی طلاب که باعث ایجاد سلسله مراتب فضایی و رعایت نظم در مسجد مدرسه می­شود، اشاره داشت. همچنین اهمیت مباحثه و توجه به حیاط مرکزی همچنین باعث در نظر گرفتن فضای باز و نیمه­خصوصی مانند ایوانچه، و همچنین توجه به حضور عناصر طبیعی جهت تمرکز ذهن برای تفکر و رشد آموزشی می­شود. این اصول باعث نظم‌دهی و کمک به تمرکز به امر آموزش در جوار نیایش درمسجد مدرسه­ها می­شود.
کلیدواژه‌ها
معماری؛ مسجد؛ مدرسه؛ آموزش؛ نیایش؛ صفوی
موضوعات
محیط یادگیری
عنوان مقاله [English]
Comparative study between the educational and worship areas in the mosque-schools during Timurid and Safavid era
نویسندگان [English]
H. Hayaty1؛ M. Behdarvand2
1Department of Architecture, Faculty of Arts and Basic Sciences, Ahwaz Branch, Islamic Azad University, Ahwaz, Iran
2Department of Architecture, Faculty of Arts and Architecture, Institute of Higher Education ACECR Khuzestan, Ahwaz, Iran
چکیده [English]
Background and Objectives: The mosque schools were the social, political, and religious centers considered as a refuge for the turbulent urban life in the Islamic countries. To teach religious affairs in a religious environment, the theocratic regimes in Iran began to construct a new building called the mosque-school while benefitting from the background provided by the mosque-shrines and the mosque- monastaries. Despite the available studies conducted on the formation of these buildings and their physical features; it seems that the appearance of these mosque-schools still has many lessons for the contemporary architecture of Iran. It is not clearly known how the two educational (school) and worshipping areas (mosque) have been linked with each other in the two eras of Timurid and Safavid and what features distinguish mosque-schools from other combined forms of buildings. This research identifies the relationship between the educational and worshipping centers, which are in fact the so-called mosque-schools. The purpose of this article is to find out the relationship between the two educational and worshipping areas in the Timurid and Safavid Eras and the distinctive features of mosque-schools, as compared to the other combined forms.
Methods: The present study used interpretive-historical and case study research methodology; and the analyses of the buildings are done by the method of logical reasoning. In this case, first, the two educational and worshipping areas in each era were considered separetly. Then the influence of these areas on the general form of the aforementioned mosque-schools and also the way their different parts are related to each other were analyzed.
Findings: To make a comparative study on the relationship between the mosque-schools of the Safavid and Timurid Eras, seven cases of mosque-schools from these two eras were selected, using a purposeful sampling method. Regarding the relationship between the educational and worshipping areas, two general categories were introduced for typology. In these typologies, the mosque-schools were divided in terms of hierarchy, location, and the combination of the educational and worshipping areas. Moreover, the criteria for the simultaneous development of education and training, focusing on education, promoting the social interactions of the students in the mosqus and so on were introduced and, finally, these criteria were compiled and explained in terms of design principles of educational-religious centers. Principles, such as comprehensive development in various aspects, the importance of discussion, the improvement of social interactions, mentioning spiritual issues and other policies show the importance of these matters in the mosque-schools.
Conclusion: The major changes in the Safavid schools provided more suitable residential, educational and worshipping areas for students. Sometimes schools had two separate entrances to access educational and worshipping areas. During the Timurid Era, these two sections were completely close to each other. Ghiasieh and Do-dar schools from the Timurid Era and Chaharbagh and Hakim schools from the Safavid Era are the proofs of this fact. With respect to the principles ruling over the in mosque-schools, for instance, respecting the privacy of the students which, in turn, leads to creating spatial hierarchies and observing order in the mosque-schools can be pointed out. Moreover, the importance of discussion and paying attention to the central courtyard could also lead considering open and semi-open spaces like porticos and also paying attention to natural elements in order to focus the mind on thinking and educational development. These principles lead to the organization and helped to focus on education along with worshipping in the school mosques.
کلیدواژه‌ها [English]
Architecture, Mosque-School, education, worship, Safavid
مراجع

[1] Etesam I. [Translation of Islamic architecture]. Hillenbrand, R (Author). Tehran: Tehran Municipality ICT Organization; 2011. Persian.

[2] Kiani M. The Architecture of Iran in the Islamic Era. Tehran: Samt; 2011. Persian.

[3] Soltanzadeh H. History of Iranian schools from ancient times to Dar al-Funoon. Tehran: Negah; 1985. Persian.

[4] Hooshyari M, Pournaderi H, Fereshteh nezhad S. [Typology of Masjid-Madrasa in the Islamic Architecture of Iran, Investigating the Correlation between Educational and Devotional Spaces]. Journal of Iranian Architecture Studies. 2013; 1(3): 37-54. Persian.

[5] Motadayen H, Ahangari, M. [Rethinking in the connection between school and city according to school sociability analysis in Timurid era till early fourteenth century in Iran]. Honar-Ha-Ye-Ziba Architecture and Urban Journal. 2017; 21(4): 75-86. Persian.

[6] Bemanian M, Momeni K, Soltanzadeh H. [Comparative study of architecture specifications design in Qajar and Safavid mosque-schools]. Armanshahr Architecture & Urban Development journal. 2013; 6(11): 15-34. Persian.

[7] Mahdavi nezhad M, Ghasem Pour Abadi M, Mohammad Lavi A. [Typology of mosque- schools in Qajar era]. Journal of Studies on Iranian-Islamic City. 2012; 3(11): 5-15. Persian.

[8] Vasiq B, Ghadrdan Gharamaleki R. [The Concept of Education and its impact on the architecture of Islamic Schools]. Scientific Journal of Researches in Islamic Architecture. 2016; 4(12): 40-58. Persian.

[9] Hayaty H, Gholami F. [Concept of education and its effects on architecture of mosque-schools in Qajar era]. Journal of Technology of Education (JTE). 2020; 14(1): 1-20. Persian.

[10] Dorri A, Talischi Q, Jabaran F. [Finite and infinite of the spatial structure of Islamic Architecture in the mosques of the Safavid era (Case study Sheikh Lotfollah Mosque and Imam Isfahan)]. Scientific Journal of Researches in Islamic Architecture. 2019; 6 (2): 19-38. Persian.

[11] Amirkhani Gh. Timurid dynasty. Tehran: Iran cultural studies; 2004. Persian.

[12] Mohseni M. [An Assessment of the Evolution of Structural Forms of Iranian Schools: Seljukid Era into Ghajar Period. From the Fifth to the Fourteenth Century AH]. Scientific Journal of Researches in Islamic Architecture. 2019; 7(1): 69-86. Persian.

[13] Pirnia M. Introduction to Iranian Islamic Architecture. Tehran: Iran University of Science and Technology Publication; 2003. Persian.

[14] Allahyari F, Fayaz Anoosh A. H, Goodarzi M. [The movement of developing the educational institutions during the Timurid period and the role of the sultans and Khavatin in its advancement]. Journal of Historical Researches. 2016; 9(17): 19-46.

[15] Norouzi J. Iranian Civilization in the Safavid era. Tehran: Cultural Institute of Borhan School;2008. Persian.

[16] Vakilian M. History of Education in Islam and Iran. Tehran: Payame Noor University; 2002. Persian.

[17] Sami Azar A. History of Iran school’s transformation. Tehran: organization of renewal, equipping and developing schools of Tehran Press. Iran; 1977. Persian.

[18] Ansari J.  Art and architecture of Iran: Introduction to the Arts and Phenomena of Iran’s Architecture. Tehran: Sobhan Noor; 2010. Persian.

[19] Eshraghi A. [Translation of the art and architecture of Islam]. Bloom J. Blair Sh. (Authors). Tehran: Soroosh Publications; 2002. P. 61. 491. Persian.

[20] Hayati H, Rahmatnia A, Kavarizadeh H, [Typology of Traditional School Architecture with an Emphasis on the Effect of Educational Policies, Case Study: Safavid Era]. Scientific Journal of Bagh-e Nazar. 2019; 16(81): 61-82. Persian.

[21] Rafiyi Mehrabadi A. Isfahan National Monuments. Teran: Society for the National Heritage of Iran; 1973. Persian.

[22] Afsar K. [Translation of The Islamic Architecture of Iran and Turan: The Timurid]. Wilber D (Author). Tehran: Cultural Heritage organization of Iran; 1995. P. 265. Persian.

[23] Navaei A, Ghafari Fard A. History of political, social, economic and cultural developments in Iran during the Safavid period. Tehran: Samt; 2010. Persian.

[24] Hoseini Alamdari A, Mousavi S, Keramati H, Saadatmand M. [The Typology of the Mosque-Schools of Iran based on the Method of Access]. Scientific Journal of Bagh-e Nazar. 2017; 14(53): 57-68. Persian.

[25] Haji Ghasemi K. Schools Ganj-name. Tehran: Cultural Heritage organization of Iran; 2000. Persian.

[26] Sarvghad Moghaddam A. [Translation of Athar-e Iran]. Godard A (Author). Mashhad: Islamic Research Foundation of Astane Quds Razavi; 1987. P. 244. Persian.

[27] Akhshini A. [Translation of Timurid architecture in Khurasan]. Okin B (Author). Mashhad: Islamic Research Foundation of Astane Quds Razavi; 2007. P. 462. Persian.

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 640
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 359


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب