پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 11 |
| تعداد شماره‌ها | 226 |
| تعداد مقالات | 2,285 |
| تعداد مشاهده مقاله | 3,519,813 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,580,416 |
فاعلیت الهی در رویارویی با شرور طبیعی، از دیدگاه ملاصدرا و الهی دانان پویشی | ||
| پژوهش های هستی شناختی | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 تیر 1404 | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22061/orj.2025.2382 | ||
| نویسندگان | ||
| مریم آقامحمدرضا* 1؛ محمدجواد رضایی ره2؛ روح الله سوری3 | ||
| 1گروه فلسفه و کلام اسلامی، پردیس خواهران دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران | ||
| 2عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشگاه خوارزمی تهران | ||
| 3استادیار گروه فلسفه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 05 فروردین 1404، تاریخ بازنگری: 13 تیر 1404، تاریخ پذیرش: 19 تیر 1404 | ||
| چکیده | ||
| مسئلۀ شرّ، کارزار مهمی برای ادیان توحیدی است؛ زیرا اگر خداوند علم بی‌کران، قدرت مطلق و خیرمحض است، چرا از پیدایش شرور در آفرینش خویش، جلوگیری نکرده است؟ الهی‌دانان پویشی با نفی فاعلیت تام، علم پیشین و قدرت مطلق الهی تلاش می‌کنند به این پرسش پاسخ دهند. به‌باور ایشان: گرچه خداوند نسبت به دیگر موجودات، قدرتمندترین است، اما قادر مطلق نیست. تنها فعل خداوند در عالم، قراردادن امکانات در موجودات و هدایت‌گری آنها به سوی نظم و هماهنگی و اهداف الهی است. اما موجودات برپایۀ خلاقیت و اختیار خود، مسیر فعلیتشان را انتخاب می‌کنند و خداوند توانایی الزام آنها را در جهت نظم و هماهنگی ندارد. اکنون اگر انتخاب موجودات به سویی که خداوند به آن ترغیب می‌کند، نباشد، شرور طبیعی و بی‌نظمی در عالم به وجود می‌آید. ازاین‌رو مسئولیت شرور طبیعی در عالم به عهدۀ خداوند نیست و شرور منافاتی با خیریت خداوند ندارد. اما ملاصدرا با فرض علم پیشین و قدرت مطلق الهی، فاعلیت بالتجلی خداوند را اثبات کرده و شرور طبیعی را منافی خیریت و قدرت مطلق الهی نمی‌داند. او متعلق جعل را وجود دانسته و درنتیجۀ شرور را که اموری عدمی اند، متعلق جعل الهی نمی‌داند. همچنین پیدایش شرور را لازمۀ ذاتی عالم طبیعت دانسته و بیان می‌کند نفی شرور از عالم طبیعت یا مستلزم اجتماع نقیضین است و یا مستلزم عدم عالم طبیعت. بنابراین شرور طبیعی لازمۀ عالم طبیعت است و منافاتی با فاعلیت تام و وجوب ذاتی خداوند ندارد. این نوشتار با روش تحلیلی- انتقادی دیدگاه الهی‌دانان پویشی را برپایۀ ناسازگاری درونی آن و نیزدیدگاه‌های صدرا نقد کرده و پاسخ ملاصدرا را سازگار با مبانی فلسفی او می‌داند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فاعلیت بالتجلی؛ شرور طبیعی؛ الهیات پویشی؛ ملاصدرا؛ قدرت مطلق | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Divine Agency in Confrontation with Natural Evils: The Perspectives of Mullā Ṣadrā and Process Theologians | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Maryam Aqamohamadreza1؛ mohammad javad rezaeirah2؛ Rouhollah Souri3 | ||
| 1Department of Islamic Philosophy and Theology, Imam Sadiq University (AS) , Tehran, Iran | ||
| 2Professor of Philosophy, Kharazmi University | ||
| 3Assistant Professor, Department of Philosophy, Faculty of Literature and Humanities, Khwarazmi University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The problem of evil poses a significant challenge for monotheistic religions: If God possesses infinite knowledge, absolute power, and perfect goodness, why does He permit evil in creation? Process theologians attempt to resolve this by denying divine omnipotence, foreknowledge, and complete agency. They argue that while God is the most powerful being, He is not omnipotent. God's role is limited to providing possibilities and guiding creatures toward order, harmony, and divine ends. However, creatures, through their own creativity and free will, choose their paths, and God cannot compel them toward harmony. If their choices deviate from divine guidance, natural evils and disorder arise. Thus, God is not responsible for natural evils, and their existence does not contradict His goodness. In contrast, Mullā Ṣadrā, affirming divine foreknowledge and omnipotence, defends God's manifestational agency (fi‘liyyat bil-tajallī), arguing that natural evils do not conflict with divine goodness or power. He maintains that existence is the sole object of divine creation, whereas evils—being privative (‘adami)—are not directly willed by God. Moreover, he asserts that natural evils are inherent to the material world; their elimination would either entail a logical contradiction or require the nonexistence of the natural order itself. Thus, natural evils are necessary concomitants of material existence and do not undermine God's absolute agency or essential necessity. This paper employs a critical-analytical method to evaluate process theology’s internal inconsistencies and contrast them with Ṣadrian metaphysics, concluding that Ṣadrā’s solution remains philosophically coherent within his framework. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Agency by Manifestation, Natural Evil, Process Theology, Mulla Sadra, Omnipotence | ||
| مراجع | ||
|
Amuli, M. Durar al-Fawa'id . Qom: Esmaeilian; 1957.Arabic. Barbour, I. Science & Religion. Translator: Baha'al-Din Khorramshahi. Tehran: University Publishing Center; 2000. Persian. ----- . Religion and Science. Translator: Pirouz Fatourchi. Tehran: Research Institute of Islamic Culture and Thought; 2013. Persian. Davies, B. The Reality of God and the Problem of Evil, London: Continuum; 2006. Griffin, D. R. God, Power, and Evil: A Process Theodicy. Philadelphia: The Westminster Press; 1976. ----- . Reenchantment Without Supernaturalism: A Process Philosophy of Religion (Cornell Studies in the Philosophy of Religion). New York: Cornell University Press; 2000. -----. God and Religion in the Postmodern World. Translated by: Hamidreza Ayatollahi. Tehran: Institute of Humanities and Cultural Studies; 2009. Persian. -----. [Creation out of Nothing, Creation out of Chaos and the Problem of Evil”. in: Encountering Evil Live Options in Theodicy]. Translated by: Mohammad Haqqani Fadl. Haft Aseman; 2016. Vol. 70. 99-126. Persian. Hasker, W. Providence, Evil and the Openness of God. London: Routledge; 2004. Hick, J. Philosophy of Religion. Translated by: Behzad Saleki. Tehran: Al-Hoda International; 2011. Persian. Javadi Amoli, A. Raheeq Maktum. Qom: Israa; 2014. Persian. Meister, C. V. Introducing Philosophy of Religion. London: Routledge; 2009. Mirdamad, M. B. Al-Qabasat. With the attention of Mahdi Mohaqeq. Tehran: University of Tehran; 1995. Arabic. Murphy, N . Divine Action in the Natural Order. Vatican: Observatory Publications; 2000. Peterson, M. God and Evil. Translator: Hassan Qanbari. Qom: Taha Cultural Institute; 2018. Persian. Sadr al-Din Shirazi, M. Al-Shawahid al-Ruboobiyyah fi al-Manahij al-Saluqiyyah. Edited by Seyyed Mustafa Mohaqeq Damad. Tehran: Sadra Islamic Hikmat Foundation; 2003. Arabic. ----- . Mafatih al-Ghayb. Tehran: Mola publication ; 2013. Arabic. ----- . Al-Hikmah al-Mutala’iyah fi al-Asfar al-Aqliyah al-Arba’ah. Marginal: Allameh Tabatabayi. Vols. 1, 2, 3, 6 and 7. Beirut: Arab Heritage Revival House; 1981. Arabic. Tabatabayi, S.M.H. Nihayyah al-Hikmah. Qom: Islamic Publishing Foundation affiliated with the Teachers’ Association; 1995. Arabic. Whitehead, A.N. Process and Reality. Landon: Macmillan Publishing Co; 1929. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 148 |
||